Επόμενη συνάντηση, 03.04.2024, 20:00
Η ανάπτυξη του ναυτιλιακού κέντρου του Πειραιά τον μακρύ 19ο αιώνα:
οικονομία, εκβιομηχάνιση και αστικοποίηση
Κατά τα πρώτα χρόνια του οθωνικού κράτους, ο Πειραιάς –μια σχεδόν έρημη παραλία στην Ελληνική Επανάσταση– μετατρέπεται μέσα σε λίγες δεκαετίες σε ένα διεθνές ναυτιλιακό κέντρο, ενώ θα βρεθεί παράλληλα και στην πρωτοπορία της εκβιομηχάνισης στη χώρα. Η βιομηχανική ιστορία της πόλης έχει απασχολήσει την ελληνική ιστοριογραφία συστηματικά και δημιουργικά, έχοντας όμως επισκιάσει τη ναυτιλιακή διάσταση. Η παρουσίαση επικεντρώνεται στη μελέτη της ανάπτυξης και λειτουργίας του λιμανιού και της λιμενικής ζώνης που το περιβάλλει, και εξετάζει πώς η ναυτιλιακή οικονομία διαμόρφωσε την πόλη και την τοπική βιομηχανία, καθώς και πώς συνέβαλε στην αξιοσημείωτη ανάπτυξή τους. Με την εξάπλωση του διεθνούς εμπορίου και την ενοποίηση των αγορών τον 19ο αιώνα, διάφορες παλαιές και νέες πόλεις-λιμάνια μετατράπηκαν σε διεθνή ναυτιλιακά κέντρα, συσπειρώνοντας ένα πλέγμα από υπηρεσίες, επιχειρήσεις και θεσμούς στον φυσικό χώρο του λιμανιού. Η παρουσίαση επιχειρεί να ορίσει το ναυτιλιακό κέντρο και εισάγει ένα μεθοδολογικό πλαίσιο για τη μελέτη του, μέσα από το παράδειγμα του Πειραιά, όπου συνεξετάζεται το εμπόριο και η ναυτιλιακή κίνηση, οι υπηρεσίες και οι επιχειρήσεις, οι λιμενικές εγκαταστάσεις και οι υποδομές, η ναυπηγική βιομηχανία και η ναυτική εργασία. Η δημιουργία της πόλης του Πειραιά εκ βάθρων εκφράζει τον κεντρικό πολιτικό σχεδιασμό, με στόχο να αναδειχθεί στο πρώτο εθνικό και διεθνές λιμάνι του Ελληνικού Βασιλείου, λόγω της γεωγραφικής γειτνίασης με τη νέα πρωτεύουσα της Αθήνας. Στην πόλη εισρέουν πληθυσμοί από τις παραδοσιακές ναυτικές κοινότητες του Αιγαίου και του Ιονίου, που αποτέλεσαν το λίκνο της ιστιοφόρου ναυτιλίας τον 18ο αιώνα. Η εγκατάσταση των ναυτικών αυτών πληθυσμών σε συνοικίες γύρω από το λιμάνι, η δημογραφική σύνθεση της νέας πόλης και η σταδιακή επέκταση του αστικού ιστού αντικατοπτρίζουν την αδιάρρηκτη σχέση μεταξύ του λιμανιού και της πόλης, και διαμόρφωσαν τόσο την τοπική οικονομία όσο και την αστική ταυτότητα. Η παρουσίαση βασίζεται στο ερευνητικό πρόγραμμα «PiraeusPortCity: Η ανάπτυξη της πόλης-λιμάνι του Πειραιά την εποχή της εκβιομηχάνισης και της παγκοσμιοποίησης (1834-1914)», που εκπονείται στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών με χρηματοδότηση ΕΛΙΔΕΚ.
οικονομία, εκβιομηχάνιση και αστικοποίηση
Κατά τα πρώτα χρόνια του οθωνικού κράτους, ο Πειραιάς –μια σχεδόν έρημη παραλία στην Ελληνική Επανάσταση– μετατρέπεται μέσα σε λίγες δεκαετίες σε ένα διεθνές ναυτιλιακό κέντρο, ενώ θα βρεθεί παράλληλα και στην πρωτοπορία της εκβιομηχάνισης στη χώρα. Η βιομηχανική ιστορία της πόλης έχει απασχολήσει την ελληνική ιστοριογραφία συστηματικά και δημιουργικά, έχοντας όμως επισκιάσει τη ναυτιλιακή διάσταση. Η παρουσίαση επικεντρώνεται στη μελέτη της ανάπτυξης και λειτουργίας του λιμανιού και της λιμενικής ζώνης που το περιβάλλει, και εξετάζει πώς η ναυτιλιακή οικονομία διαμόρφωσε την πόλη και την τοπική βιομηχανία, καθώς και πώς συνέβαλε στην αξιοσημείωτη ανάπτυξή τους. Με την εξάπλωση του διεθνούς εμπορίου και την ενοποίηση των αγορών τον 19ο αιώνα, διάφορες παλαιές και νέες πόλεις-λιμάνια μετατράπηκαν σε διεθνή ναυτιλιακά κέντρα, συσπειρώνοντας ένα πλέγμα από υπηρεσίες, επιχειρήσεις και θεσμούς στον φυσικό χώρο του λιμανιού. Η παρουσίαση επιχειρεί να ορίσει το ναυτιλιακό κέντρο και εισάγει ένα μεθοδολογικό πλαίσιο για τη μελέτη του, μέσα από το παράδειγμα του Πειραιά, όπου συνεξετάζεται το εμπόριο και η ναυτιλιακή κίνηση, οι υπηρεσίες και οι επιχειρήσεις, οι λιμενικές εγκαταστάσεις και οι υποδομές, η ναυπηγική βιομηχανία και η ναυτική εργασία. Η δημιουργία της πόλης του Πειραιά εκ βάθρων εκφράζει τον κεντρικό πολιτικό σχεδιασμό, με στόχο να αναδειχθεί στο πρώτο εθνικό και διεθνές λιμάνι του Ελληνικού Βασιλείου, λόγω της γεωγραφικής γειτνίασης με τη νέα πρωτεύουσα της Αθήνας. Στην πόλη εισρέουν πληθυσμοί από τις παραδοσιακές ναυτικές κοινότητες του Αιγαίου και του Ιονίου, που αποτέλεσαν το λίκνο της ιστιοφόρου ναυτιλίας τον 18ο αιώνα. Η εγκατάσταση των ναυτικών αυτών πληθυσμών σε συνοικίες γύρω από το λιμάνι, η δημογραφική σύνθεση της νέας πόλης και η σταδιακή επέκταση του αστικού ιστού αντικατοπτρίζουν την αδιάρρηκτη σχέση μεταξύ του λιμανιού και της πόλης, και διαμόρφωσαν τόσο την τοπική οικονομία όσο και την αστική ταυτότητα. Η παρουσίαση βασίζεται στο ερευνητικό πρόγραμμα «PiraeusPortCity: Η ανάπτυξη της πόλης-λιμάνι του Πειραιά την εποχή της εκβιομηχάνισης και της παγκοσμιοποίησης (1834-1914)», που εκπονείται στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών με χρηματοδότηση ΕΛΙΔΕΚ.