Επόμενη συνάντηση, 29.10.2025, 19:00

Η ρήση ότι «την ιστορία τη γράφουν οι νικητές» είναι γνωστή. Η θεωρία πως οι ιστορικοί που έχουν βιώσει την ήττα –της πολιτικής μερίδας τους, της κοινωνικής τους τάξης, της πολιτείας τους– προχωρούν στις οξυδερκέστερες ιστορικές αναλύσεις είναι λιγότερο γνωστή. Την υποστήριξε πρώτος το 1950 ο θεωρητικός της πολιτικής Carl Schmitt σε ένα υποτίθεται απολογητικό κείμενο και την ανέπτυξαν αργότερα ορισμένοι Γερμανοί ιστορικοί. Ανάμεσά τους ο Reinhart Koselleck σε ένα λίγο γνωστό, αλλά κατά τη γνώμη μου σημαντικό για την κατανόηση του έργου του, άρθρο. Επεξεργαζόμενος τριάντα χρόνια μετά την άποψη του μέντορα των νεανικών του χρόνων, υποστήριξε ότι η ανωτερότητα της ανάλυσης των ιστορικών που είχαν βιώσει την ήττα, όταν υπήρχε, οφειλόταν κάθε φορά στην ανάπτυξη εκ μέρους τους μιας νέας θεωρητικής και μεθοδολογικής προσέγγισης.

Η Μικρασιατική καταστροφή έχει αναγνωριστεί ως η σημαντικότερη τομή στην ιστορία της ελληνικής κοινωνίας μετά το 1821. Προτείνω λοιπόν, ξεκινώντας από αυτούς τους θεωρητικούς προβληματισμούς, να δούμε ποιες υπήρξαν οι συνέπειες αυτής της ήττας στην ιστοριογραφική πράξη εκείνων που τη βίωσαν. Τα βιβλία των Γιάνη Κορδάτου (1924), Τάκη Πιπινέλη (1927) και Απόστολου Δασκαλάκη (1927) για την Επανάσταση του 1821 είναι οι δείκτες που παίρνω για να δω τη θεωρητική ανανέωση της ελληνικής ιστοριογραφίας και τα όρια αυτής της προσπάθειας. Υποστηρίζω πως το ζήτημα αυτό δεν μπορεί να κατανοηθεί με τον αυτοπεριορισμό στα όρια της ιστοριογραφίας, αλλά οι εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να ενταχθούν στο ευρύτερο πλαίσιο των κοινωνικών επιστημών και της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα.